राजस्व संकलन केन्द्रका रुपमा रहेको भन्सारको मान्यतामा परिवर्तन आवश्यक छ भन्दै डा. वाग्लेले कस्ता स्वदेशी उद्योगको प्रबर्द्धन गर्ने र कस्ता विदेशी वस्तुको आयातलाई नियमन र नियन्त्रण गर्ने भन्ने विषय फरक फरक विषय भएको वताए । उनको भनाइ थियो-भन्सारलाई व्यवस्थित गरौं र नेपाली उत्पादनको ब्राण्डिङ गर्ने माध्यम बनाउँ ।
योजना आयोगको पूर्व उपाध्यक्ष रहेका डा. वाग्लेको यो भनाई अर्थमन्त्री लगायतका सरोकारवाला निकायका अधिकारीहरुले कति गम्भिरतापूर्वक लिए, त्यो थाहा छैन । तर, उनले उठाएको यो कुराको मर्मलाई बुझ्ने हो भने त्यसले देशको आर्थिक, सामाजिक अवस्थालाई नै कायापलट गर्न सक्छ । किनकी हाम्रो देशमा भन्सारलाई केवल सरकारको, अझ अर्थमन्त्रालयको एउटा मामुली निकायको
रुपमा लिने गरिन्छ, जसकाे काम नै जसरी पनि कर उठाउनु हो । त्यसकाे लागि अर्थ मन्त्रालयले बजेट भाषणमै भन्सार नाकाहरुलाई ‘लक्ष्य’ तोकिदिन्छ ।
त्यो लक्ष्य पुरा गर्ने हाकिमहरुलाई प्रोत्साहित गर्ने र लक्ष्य पूरा नगर्नेहरुलाई ‘दोषी’ ठान्ने प्रवृत्ति छ । त्यसले गर्दा नेपालमा भन्सारहरु जे गर, जसो गर कर उठाउ भन्नेमा सिमित भएका छन् । भ्रष्टाचार गर्ने अड्डाको रुपमा स्थापित भएका छन् । त्यसले गर्दा भन्सारका अन्य विश्वव्यापी मान्यताहरु ओझेलमा परेका छन्, पारिएका छन् । भन्सार विभाग अन्तरगत अहिले ३८ मूख्य भन्सार कार्यालयहरु र १३३ वटा छोटी भन्सार कार्यालयहरु रहेका छन् ।
निश्चय पनि ती कार्यालयहरुको मुख्य काम राजश्व अर्थात कर असुली हो । तर, डा. वाग्लेले भनेझैं यदि सरकारले चाहाने हो भने भन्सारलाई आयात निर्यातको केन्द्र बनाउन सकिन्छ । नेपाली उत्पादनको ब्राण्डिङ गर्ने केन्द्रको रुपमा विकास गरेर, हरेक भन्सार नाकाहरुमा नेपालका मौलिक उत्पादनहरुको प्रचार प्रसार गर्न सकिन्छ ।
विकसित देशहरुको भन्सार संचालनको तौरतरिका हेर्ने हो भने उनीहरुले भन्सारलाई आर्थिक र कुटनीतिक सम्वन्ध विस्तारको मुख्य आधार बनाएका छन् । जहाँबाट एकातर्फ विश्वव्यापीरुपमा आफ्ना उत्पादनको प्रचार प्रसार गर्न सकिन्छ र त्यसको लागि आफूसँग व्यापार व्यवसाय गर्ने देशहरुसंगको कुटनीतिक सम्वन्धलाई विस्तार गर्न र जोड दिन सकिन्छ । पर्यटकहरुलाई ‘भन्सारदूत’ बनाएर नेपालको पर्यटन क्षेत्रको प्रबर्द्धन गर्न सकिन्छ । भन्सार चुस्त, दुरुस्त बनाएर सरकारले निर्यातलाई प्रबर्द्धन गर्नको लागि प्रभावकारी कदम चाल्ने हो भने भन्सारहरुले आयात कर होइन, निर्यात कर उठाएरै देशलाई समृद्ध बनाउन सक्छन् ।
युरोप अमेरिकादेखि छिमेकी राष्ट्रहरुको भन्सार नाकाहरुको अवस्था, भन्सार संचालनका नीति र तौर तरिकालाई हेर्ने हो भने त्यो कुरा स्पष्ट हुन्छ । तर, नेपाली सरकारी अधिकारीहरु भन्सारलाई त्यसरी व्यवस्थित गर्नेतर्फ कुनै सोंच नै बनाएको पाइदैन । अहिले संसदमा पेश गरिएको विद्येयकमा पनि त्यसबारेमा कुनै कुरा उल्लेख छैन । यस्तो अवस्थामा अर्थशास्त्री तथा सांसद डा. वाग्लेले जुन कुरा उठाएका छन्, सरकाले त्यस्लाई गम्भिरतापूर्वक लिनुपर्छ । र, तत्काल नै आवश्यक पक्षहरुसँग छलफल गरि आउँदो आर्थिक वर्षदेखि भन्सार नाकाहरुलाई उद्योग व्यवसाय प्रबर्द्धन केन्द्र वा निर्यात प्रबर्द्धन गर्ने निकायको रुपमा विकास गर्नुपर्छ । त्यसको लागि डा. वाग्लेको प्रस्ताव देशको आर्थिक विकासको लागि कोसेढुंगा बन्न सक्छ ।
